Czy współczesne nauki przyrodnicze mogą inspirować filozoficzny i teologiczny namysł nad przyczynowością?

• Tabaczek, Mariusz ^[1]
  1. [1] Instytut Tomistyczny, Warszawa
• Localización: Scientia et fides, ISSN 2300-7648, Vol. 6, Nº. 2, 2018, págs. 147-180
• Idioma: polaco
• Enlaces
  • Texto completo
• Dialnet Métricas: 1 Cita
• Resumen
  • polski

    Współpraca nauk szczegółowych, filozofii i teologii w analizie relacji i zależności przyczynowych bytów we wszechświecie wydaje się słuszna i uprawniona. Okazuje się jednak, że w praktyce rodzi ona często pewne napięcia, pytania i trudności, prowadzące do alternatywnych, czy wręcz konkurencyjnych modeli przyczynowości oraz działania Boga w świecie. Co więcej, (1) nastawienie po-nowożytnych nauk szczegółowych na poznanie zjawisk naturalnych w celu ich przewidywania i kontroli, bez pretensji do określenia ich ostatecznej racji przyczynowej, (2) krytyka i odrzucenie pojęcia przyczynowości przez Hume’a, oraz (3) skupienie filozofów analitycznych na opisie tego, co towarzyszy zdarzeniom określanym mianem przyczynowo-skutkowych, z pominięciem próby określenia metafizycznego statusu przyczyn i skutków – wydają się uniemożliwiać interakcję i wzajemne odniesienie współczesnych nauk szczegółowych, filozofii i teologii w kwestii przyczynowości. Zasadniczym celem niniejszego artykułu jest obrona tezy o możliwym i faktycznym wpływie naukowej refleksji nad związkami przyczynowo-skutkowymi na filozoficzny i teologiczny namysł nad przyczynowością, nie tylko w średniowieczu i nowożytności, lecz także w myśli współczesnej. Zwieńczeniem przedstawienia najnowszych stanowisk w debacie na temat działania Boskiego w świecie przyrody będzie argument na rzecz aktualności modelu wypracowanego przez filozofów i teologów reprezentujących szkołę tomistyczną.

  • English

    Can Contemporary Science Inspire Philosophical and Theological Reflection on Causality?The cooperation between natural science, philosophy, and theology in an analysis of the causal structure and co-dependency of entities in the universe seems to be both legitimate and expected. It turns out, however, that in practice it oftentimes raises some tensions, questions and difficulties, leading to the development of alternative and in a sense competitive models of causality and of God’s action in the world. What is more, (1) the attitude of natural sciences since modernity, concentrated on gaining knowledge about natural phenomena to predict and control them, without trying to determine the nature of their ultimate causes, (2) Humean criticism and rejection of the concept of causality as such, and (3) concentration of analytic philosophers on the description of what accompanies phenomena classified as causal, leaving aside the question of the metaphysical status of causes and effects – they all seem to make impossible an interaction and mutual reference of contemporary science, philosophy, and theology in their reflection on the topic of causation. The main goal of this article is to defend the thesis about the possible and actual influence of scientific analysis of cause and effect relationships on the philosophical and theological reflection on causation, not only in the Middle Ages and Modernity, but also in contemporary thought. The presentation of the latest positions in the debate on divine action in the natural world will be followed by an argument in favor of the relevance of the model developed by philosophers and theologians representing the Thomistic school.