Santiago Rodríguez Caramés

[GAL] Este artigo pretende ser un breve percorrido pola arquitectura viguesa dende os anos setenta até a actualidade. A crise do pensamento moderno, unido á nova situación política após a morte de Franco, constitúen o inicio de novas lecturas sobre a cidade e a súa arquitectura. Estas visións tentarán abordar ás veces a recuperación da cidade ferida polo desenvolvemento, mais tamén grandes arquitecturas que chamen a atención da crítica estatal e internacional. Partindo dunha escolma das producións máis salientábeis da cidade nestas décadas, estúdanse algúns dos espazos e dinámicas que fixeron posíbel as recentes transformacións urbanas.

[ENG] This article attempts to be a brief study on Vigo’s architecture from the 70s until the current days. Both the crisis of modern thought and the new political situation after Franco’s dead marked the beginning of new urban and architectonical views. These views come into the recuperation of a city wounded by development, but also into great architectures that stood out in national and international specialized media. Along the most remarkable productions of the city in these decades, some dynamics and spaces will be studied as causes of the recent urban transformations.

[ESP] El optimismo de la arquitectura de los años noventa tiene su perfecto reflejo en Santiago de Compostela. Por un lado, el gobierno municipal de Xerardo Estévez hará una apuesta decidida por intervenciones contemporáneas en diálogo con la rica historia compostelana. Por otro lado, con Fraga como presidente de la Xunta, la marca «Xacobeo» reconvertirá la peregrinación en un modelo de turismo basado en nuevas referencias culturales y arquitectónicas. En este complejo proceso convergerán tanto la buena crítica de muchos arquitectos gallegos como la llegada de arquitectos foráneos como reclamos y marcas reconocibles. La creciente especialización de la ciudad como destino cultural, así como la paulatina espectacularización de la arquitectura, derivarán en el proyecto estrella del gobierno de Fraga, la Ciudad de la Cultura, un proyecto de Peter Eisenman que pretendía ser el referente de la Galicia del siglo XXI y establecer, en palabras del arquitecto, un «efecto Gaiás».

[ENG] Santiago de Compostela seems like an optimal reflection of the optimism that marked the architecture in the 90’s. On the one hand, Xerardo Estévez’s city government developed some contemporary architectures in dialogue with the story of the city. On the other hand, Galician president Fraga pushed the brand «Xacobeo» as a strategy to transform peregrination into a touristic framework based on new cultural and architectonical references. Both Galician architects, who were being well considered by critics, and foreign architects participated in this complex process. As Compostela became a cultural destination, the increasing spectacularization of architecture played a major role. Peter Eisenman’s City of Culture, fuelled by Fraga’s government, was the culmination of this process. This project intended to be a benchmark for Galicia in the 21st Century and to establish, as the architect asserted, a «Gaiás effect».

Como figura fundamental para entender o desenvolvemento da arquitectura e o pensamento arquitectónico galegos no último terzo do século XX, a reflexión sobre o territorio en César Portela (Pontevedra, 1937) pode ser rastrexada ao longo de toda a súa carreira. En efecto, este período está caracterizado por un maior debate profesional e unha maior sensibilidade para dar respostas ás problemáticas concretas do país galego emanadas dos modelos de desenvolvemento máis lesivos co seu territorio. Dunha banda, abordarase a creación das novas institucións profesionais nos setenta ou a presenza de mestres como Rossi ou Bar Bóo como influencias nas posicións de Portela, a aplicación de conceptos como a «remodelación análoga» de Rossi ou de perspectivas analíticas e expresivas como a do rexionalismo crítico. Doutro lado, analizaranse diferentes modos da súa «arquitectura do territorio», desde os grandes formatos e a rehabilitación de amplos espazos até as prácticas de restitución do «lugar».