Xavier Fontich e-mail(Inicie sesión)

Contenido principal del artículo

Autores/as

Xavier Fontich e-mail(Inicie sesión)

Resumen

525

El rol de la gramática de la primera lengua en la escuela (obligatoria y post-obligatoria) es objeto de debate internacional, con contribuciones de la lingüística y la pedagogía caracterizadas por adoptar mayoritariamente una concepción formal de los contenidos gramaticales y abordar los procesos de enseñanza y aprendizaje separados de esos contenidos. Nos proponemos defender la relevancia de situar el foco de atención en la unidad formada por contenido-enseñanza-aprendizaje. Desarrollaremos algunas cuestiones básicas que son objeto de un amplio debate en el campo disciplinar de la Didáctica de la Lengua. Estudios de orientación sociocultural consideran relevante situar la gramática en el eje uso-comunicación (más allá del eje formal, en el que el sistema gramatical es considerado autónomo respecto a los usos comunicativos) y abordar la interacción no solo como un recurso de aula deseable sino como un motor de aprendizaje y desarrollo, en el que se implica al alumno en procesos de reflexión o “actividad metalingüística”. El estudio de esta actividad metalingüística puede aportar a la investigación conocimientos sobre las mejores medidas que pueden arbitrarse para la enseñanza y el aprendizaje gramaticales, así como para la formación del profesorado.

Palabras clave

Andamiaje, Relación teoría-práctica, Gramática, Actividad metalingüística, Interacción

Referencias

Andrews, Richard, coord. The Effect of Grammar Teaching (Sentence Combining). York: University of York, 2004a.

Andrews, Richard, coord. The Effect of Grammar Teaching (Syntax). London: EPPI-Centre, 2004b.

Boivin, Marie-Claude, Xavier Fontich, Reinold Funke, María-José García- Folgado y Debra Myhill. “Working on Grammar at School in L1 Education: Empirical Research Across Linguistic Regions”. L1-Educational Studies in Language and Literature 18 (2018): 1-6. DOI: 10.17239/L1ESLL-2018.18.04.01.

Bosque, Ignacio. “El nuevo Glosario de términos gramaticales: estructura, características y objetivos”. Bellaterra Journal of Teaching & Learning Language & Literature 13.2 (2020): 1-14. DOI: doi.org/10.5565/rev/jtl3.869.

Bosque, Ignacio, y Ángel Gallego. “La aplicación de la gramática en el aula: recursos didácticos clásicos y modernos para la enseñanza de la gramática”. Revista de lingüística teórica y aplicada 54.2 (2016): 63-83.

Bravo, Ana. “La formación de los futuros docentes de Lengua castellana: el lugar de la gramática en los planes de estudio universitarios”. ReGrOC: revista de gramática orientada a las competencias 1.1 (2018): 38-77. DOI: 110.5565/rev/regroc.18.

Bronckart, Jean-Paul. “Actividad lingüística y construcción de conocimientos”. Lectura y Vida 29.2 (2008): 6-19.

Camps, Anna. “Metalinguistic Activity in Language Learning”. Grammar at School: Research on Metalinguistic Activity in Language Education. Eds. Teresa Ribas, Xavier Fontich y Oriol Guasch. Brussels: Peter Lang, 2014. 25-42. DOI: 10.3726/978-3-0352-6490-6.

Camps, Anna, y Felipe Zayas, eds. Secuencias didácticas para aprender gramática. Barcelona: Graó, 2006.

Camps, Anna, y Marta Milian. “Una gramàtica per l’ensenyament: característiques i objectius”. Caplletra: revista internacional de filologia 63 (2017): 217-43. DOI: 10.7203/caplletra.63.10400.

Camps, Anna, y Teresa Ribas, eds. El verbo y su enseñanza: hacia un modelo de enseñanza de la gramática basado en la actividad reflexiva. Barcelona: Octaedro, 2017.

Camps, Anna, y Uri Ruiz-Bikandi. “El objeto de la didáctica de la Lengua y la Literatura”. Didáctica de la lengua castellana y la literatura. Eds. Uri Ruiz- Bikandi y María-Dolores Abascal. Barcelona: Graó, 2011. 13-34.

Camps, Anna, Oriol Guasch, Marta Milian y Teresa Ribas. “Metalinguistic Activity: The Link between Writing and Learning to Write”. Metalinguistic Activity in Learning to Write. Eds. Anna Camps y Marta Milian. Amsterdam: Amsterdam UP, 2000. 103-24.

Casas-Deseures, Mariona, y Llorenç Comajoan-Colomé. “Noves perspectives per a l’ensenyament-aprenentatge de la gramàtica cap a una gramàtica pedagògica”. Caplletra: revista internacional de filologia 63 (2017): 105-10. DOI: 10.7203/caplletra.63.10395.

Casas-Deseures, Mariona, Carme Durán y Xavier Fontich. “La construcció del coneixement gramatical en aprenents d’educació primària i secundària: algunes aproximacions a l’aprenentatge del verb”. Caplletra: revista internacional de Filologia 63 (2017): 111-38. DOI: 10.7203/Caplletra.63.10396.

Cassirer, Ernst. An Essay on Man: An Introduction to a Philosophy of Human Culture. New Haven, CT: Yale UP, 1944.

Charolles, Michel, y Bernard Combettes. “De La Phrase au discours”. Quelles Grammaires enseigner à l’école et au collège? Eds. Claudine Garcia-Debanc, Jean-Paul Confais y Michel Grandaty. Toulouse: Delagrave, 2001. 117-41.

Coseriu, Eugenio. El hombre y su lenguaje. Madrid: Gredos, 1991.

Cubero, Rosario, Mercedes Cubero, Andrés Santamaría Santigosa, Manuel L. de la Mata, María José Ignacio Carmona y María del Mar Prados Gallardo. “La educación a través de su discurso”. Revista de educación 346 (2008): 71-104.

De Pietro, Jean-Paul. “Pratiques métalangagières et émergence d’une posture «grammaticale»”. Pratiques d’enseignement grammatical. Eds. Joaquim Dolz y Claude Simard. Québec: Presses Université Laval, 2009. 15-47.

Dolz, Joaquim, y Claude Simard, eds. Pratiques d’enseignement grammatical. Québec: Presses Université Laval, 2009.

Durán, Carme. Els valors del subjuntiu. Bellaterra: UAB, 2013.

Durán, Carme. “Secondary School Students’ Grammatical Representations and Metalinguistic Activity: The «Verb» Category”. Research and Teaching at the Intersection: Navigating the Territory of Grammar and Writing in the Context of Metalinguistic Activity. Eds. Anna Camps y Xavier Fontich. Brussels: Peter Lang, 2020. 287-308.

Ellis, Rod. “Second Language Acquisition, Teacher Education and Language Pedagogy”. Language Teaching 43 (2010): 182-201. DOI: 10.1017/S02614 44809990139.

Engeström, Yrgö. “From Design Experiments to Formative Interventions”. Theory and Psychology 21.5 (2011): 598-628. DOI: 10.1177%2F095935431 1419252.

Escandell-Vidal, Victoria. “Tejer (y reciclar) párrafos: claves para la organización del texto escrito”. ReGrOC: revista de gramática orientada a las competencias 1.1 (2018): 113-39. DOI: 10.5565/rev/regroc.16.

Fontich, Xavier. Hablar y escribir para aprender gramática. Barcelona: ICE-Horsori, 2006.

Fontich, Xavier. “L1 Grammar Instruction and Writing: Metalinguistic Activity as a Teaching and Research Focus”. Language and Linguistics Compass 10.5 (2016): 238-54. DOI: 10.1111/lnc3.12184.

Fontich, Xavier. “Teaching & Learning Guide for: «L1 Grammar Instruction and Writing»”. Language and Linguistics Compass (2018). DOI: 10.1111/lnc3.12273.

Fontich, Xavier, y Anna Camps. “Towards a Rationale for Research into Grammar Teaching in Schools”. Research Papers in Education 29.5 (2014): 598-625. DOI: 10.1080/02671522.2013.813579.

Fontich, Xavier, y María-José García-Folgado. “Grammar Instruction in the Hispanic Area: The Case of Spain with Attention to Empirical Studies on Metalinguistic Activity”. L1-Educational Studies in Language and Literature 18 (2018): 1-39. DOI: 10.17239/L1ESLL-2018.18.04.02.

French, Ruth. “Primary School Children Learning Grammar: Rethinking the Possibilities”. Beyond the Grammar Wars: A Resource for Teachers and Students on Developing Language Knowledge in the English/Literacy Classroom. Ed. Terry Locke. London: Routledge, 2010. 206-29.

Geertz, Clifford. The Interpretation of Cultures. 2.ª ed. New York: Basic Books, 2000.

Gombert, Jean-Émile. Metalinguistic Development. Chicago: Chicago UP, 1992.

Graham, Stephen, y Dolores Perin. “A Meta-analysis of Writing Instruction for Adolescent Students”. Journal of Educational Psychology 99.3 (2007): 445-76. DOI: 10.1037/0022-0663.99.3.445.

Gutiérrez-Rodríguez, Edita. “El laberinto de la terminología lingüística en las aulas”. ReGrOC: revista de gramática orientada a las competencias 1.1 (2018): 204-35. DOI: 10.5565/rev/regroc.10.

Halliday, Michael, y Christian Matthiessen. An Introduction to Functional Grammar. 3.ª ed. London: Hodder Education, 2004.

Hudson, Richard. “Grammar Instruction”. Handbook of Writing Research. Eds. Charles A. MacArthur, Steve Graham y Jill Fitzgerald. 2.ª ed. New York: The Guilford Press, 2016. 288-300.

Lantolf, James P., y Matthew E. Poehner. Sociocultural Theory and the Pedagogical Imperative in L2 Education. London: Routledge, 2014.

Lebrun, Bernard. “De La Construction de l’objet grammatical à la construction de la notion grammaticale”. Revue française de pédagogie 71 (1985): 33-38. DOI: 10.3406/rfp.1985.1543.

Leonetti, Manuel. “Aprovechar la gramática para mejorar la redacción: los sujetos tácitos”. ReGrOC: revista de gramática orientada a las competencias 1.1 (2018): 237-64. DOI: 10.5565/rev/regroc.17.

Leontiev, Aleksei Nikolaevich. Activity, Consciousness, and Personality. Englewood Cliffs: Prentice Hall, 1978.

Littleton, Karen, y Neil Mercer. Interthinking. Abingdon, UK: Routledge, 2007.

Locke, Terry, ed. Beyond the Grammar Wars: A Resource for Teachers and Students on Developing Language Knowledge in the English/Literacy Classroom. London: Routledge, 2010.

Martín Vega, Rosa Ana. “Modelos de aprendizaje léxico basados en la morfología derivativa”. Rilce: revista de filología hispánica 34.1 (2018): 262-85. DOI: 10.15581/008.34.1.262-85.

Mercer, Neil. “The Social Brain, Language, and Goal-directed Collective Thinking”. Educational Psychologist 48.3 (2013): 148-68. DOI: 10.1080/ 00461520.2013.804394.

Mercer, Neil, Paul Warwick y Ayesha Ahmed. “An Oracy Assessment Toolkit: Linking Research and Development in the Assessment of Students’ Spoken Language Skills at Age 11-12”. Learning and Instruction 48 (2017): 51-60. DOI: 10.1016/j.learninstruc.2016.10.005.

Merriam, Sharan B., y Elizabeth J. Tisdell. Qualitative Research. San Francisco: Jossey-Bass, 2016.

Milian, Marta. “Contextual Factors Enhancing Cognitive and Metacognitive Activity During the Process of Collaborative Writing”. Effective Learning and Teaching of Writing. Eds. Gert Rijlaarsdam, Huub Bergh y Michel Couzijn. Amsterdam: Springer, 2005. 59-76.

Milian, Marta. “Working on Grammar at School”. Grammar at School: Research on Metalinguistic Activity in Language Education. Eds. Teresa Ribas, Xavier Fontich y Oriol Guasch. Brussels: Peter Lang, 2014. 43-74. DOI: 10.3726/978-3-0352-6490-6.

Milian, Marta. “The Instructional Sequence Model, Twenty Years on: A Valid Model for Teaching How to Learn and Learning How to Teach”. Research and Teaching at the Intersection: Navigating the Territory of Grammar and Writing in the Context of Metalinguistic Activity. Eds. Anna Camps y Xavier Fontich. Brussels: Peter Lang, 2020. 489-503.

Miller, Ronald. Vygotsky in Perspective. New York: Cambridge UP, 2011.

Myhill, Debra, Susan Jones, Helen Lines y Annabel Watson. “Re-thinking Grammar: The Impact of Embedded Grammar Teaching on Students’ Writing and Students’ Metalinguistic Understanding”. Research Papers in Education 27.2 (2012): 139-66. DOI: 10.1080/02671522.2011.637640.

Paun, Emil. “Transposition didactique: un processus de construction du savoir scolaire”. Carrefours de l’éducation 22.2 (2006): 3-13. DOI: 10.3917/cdle.022.0003.

Rättyä, Kaisu, Eloebieta Awramiuk y Xavier Fontich. “What is Grammar in L1 Education Today?”. L1-Educational Studies in Language and Literature 19 (2019): 1-8. DOI: 10.17239/L1ESLL-2019.19.02.01.

Ribas, Teresa, Xavier Fontich y Oriol Guasch, eds. Grammar at School: Research on Metalinguistic Activity in Language Education. Brussels: Peter Lang, 2014. DOI: 10.3726/978-3-0352-6490-6.

Rodríguez-Gonzalo, Carmen. “A Classroom Intervention on Spanish Grammar and Writing: The Use of the Past Tense with Secondary School Students”. Culture and Education 27.4 (2015): 890-98. DOI: 10.1080/11356405.2015.1089388.

Rodríguez-Gonzalo, Carmen, y Felipe Zayas. “La relación entre conocimientos gramaticales y el aprendizaje de prácticas discursivas: el adjetivo como ejemplo”. Caplletra: revista internacional de filologia 63 (2017): 245-77.

Serra, Miquel, Elisabet Serrat, Rosa Solé, Aurora Bel y Melina Aparici. La adquisición del lenguaje. Barcelona: Ariel, 2000.

Stetsenko, Anna, e Igor M. Arievitch. “Vygotskian Collaborative Project of Social Transformation”. The International Journal of Critical Psychology 12.4 (2004): 58-80.

Taylor, Talbot. Theorizing Language: Analysis, Normativity, Rhetoric, History. Oxford: Pergamon Press, 1997.

Van Rijt, Jimmy, y Peter-Arno Coppen. “Bridging the Gap between Linguistic Theory and L1 Grammar Education: Experts’ Views on Essential Linguistic Concepts”. Language Awareness 26.4 (2017): 360-80. DOI: 10.1080/ 09658416.2017.1410552.

Van Rijt, Jimmy, Peter de Swart y Peter-Arno Coppen. “Linguistic Concepts in L1 Grammar Education: A Systematic Literature Review”. Research Papers in Education 34.5 (2019): 621-48. DOI: 10.1080/02671522.2018.1493742.

Vigotski, Lev Semionovich. Thought and Language. Cambridge, MA: MIT Press, 1962.

Vila, Ignasi. “Reflexiones sobre la enseñanza de la lengua desde la psicolingüística”. El enfoque comunicativo de la enseñanza de la lengua. Eds. Carlos Lomas y Andrés Osoro. Madrid: Paidós, 1994. 31-54.

Métricas

Search GoogleScholar




Detalles

Detalles del artículo

Sección
Artículos