Figures

Chargement...
Couverture fascicule

Le « chronotope » de la culture stalinienne

[article]

Année 1992 55 pp. 135-156
Fait partie d'un numéro thématique : L'Est : les mythes et les restes
doc-ctrl/global/pdfdoc-ctrl/global/pdf
doc-ctrl/global/textdoc-ctrl/global/textdoc-ctrl/global/imagedoc-ctrl/global/imagedoc-ctrl/global/zoom-indoc-ctrl/global/zoom-indoc-ctrl/global/zoom-outdoc-ctrl/global/zoom-outdoc-ctrl/global/bookmarkdoc-ctrl/global/bookmarkdoc-ctrl/global/resetdoc-ctrl/global/reset
doc-ctrl/page/rotate-ccwdoc-ctrl/page/rotate-ccw doc-ctrl/page/rotate-cwdoc-ctrl/page/rotate-cw
Page 135

Sergeij Kavtaradzé *

Le « chronotope » de la culture stalinienne

C'est souvent aux questions les plus simples qu'il est le plus difficile de répondre. Encore faut-il savoir les poser. Cette remarque concerne notamment l'architecture soviétique et tout particulièrement l'architecture si spécifique des années 30-50.

Qu'est-ce donc qui obligeait les architectes soviétiques à s'emparer avec un tel acharnement de l'« héritage historique » à une époque où, dans le monde entier, s'imposait déjà un style international ?

Pourquoi cet héritage revêtait-il immanquablement les aspects du classicisme, en s'appuyant sur les règles de l'architecture antique ?

Pourquoi aucun des nombreux projets romantiques de l'époque de la guerre qui, autrement plus audacieux, se référaient à toutes sortes d'autres styles (de l'Egypte antique à la sainte Rousa) ne fut-il jamais exécuté ?

Pourquoi la lutte contre le cosmopolitisme a-t-elle porté aux nues un franc-maçon comme Bajenov6 et n'a-t-elle pas orné les façades des monuments staliniens de décorations baroques « à la Narychkine » (XVIIIe siècle), ou bien dans le style de l'architecture russe des XIIe- XVIe siècles ? (Il y a bien sûr quelques exceptions, qui ne font que confirmer la règle.)

Pourquoi, enfin, le classicisme stalinien (il faudrait plutôt dire le style « Empire »), tout en restant fidèle à lui-même, s'est-il éloigné au début des années 50 de cette « noble simplicité », de cette « sereine grandeur », pour tomber dans une exaltation baroque, quand ce n'est pas gothique ?

C'est aux deux premières questions que l'on répond le plus souvent. L'explication la plus simple, c'est l'argumentation par la « négative » :

* Historien de l'art, spécialiste de l'architecture soviétique, Moscou.

a. Ancien nom de la Russie (NdT).

b. Architecte russe baroque, grande figure de la franc-maçonnerie russe du xvm* siècle (NdT).

135

doc-ctrl/page/rotate-ccwdoc-ctrl/page/rotate-ccw doc-ctrl/page/rotate-cwdoc-ctrl/page/rotate-cw
doc-ctrl/page/rotate-ccwdoc-ctrl/page/rotate-ccw doc-ctrl/page/rotate-cwdoc-ctrl/page/rotate-cw
doc-ctrl/page/rotate-ccwdoc-ctrl/page/rotate-ccw doc-ctrl/page/rotate-cwdoc-ctrl/page/rotate-cw
doc-ctrl/page/rotate-ccwdoc-ctrl/page/rotate-ccw doc-ctrl/page/rotate-cwdoc-ctrl/page/rotate-cw
doc-ctrl/page/rotate-ccwdoc-ctrl/page/rotate-ccw doc-ctrl/page/rotate-cwdoc-ctrl/page/rotate-cw
doc-ctrl/page/rotate-ccwdoc-ctrl/page/rotate-ccw doc-ctrl/page/rotate-cwdoc-ctrl/page/rotate-cw
doc-ctrl/page/rotate-ccwdoc-ctrl/page/rotate-ccw doc-ctrl/page/rotate-cwdoc-ctrl/page/rotate-cw
doc-ctrl/page/rotate-ccwdoc-ctrl/page/rotate-ccw doc-ctrl/page/rotate-cwdoc-ctrl/page/rotate-cw
doc-ctrl/page/rotate-ccwdoc-ctrl/page/rotate-ccw doc-ctrl/page/rotate-cwdoc-ctrl/page/rotate-cw
doc-ctrl/page/rotate-ccwdoc-ctrl/page/rotate-ccw doc-ctrl/page/rotate-cwdoc-ctrl/page/rotate-cw
doc-ctrl/page/rotate-ccwdoc-ctrl/page/rotate-ccw doc-ctrl/page/rotate-cwdoc-ctrl/page/rotate-cw
doc-ctrl/page/rotate-ccwdoc-ctrl/page/rotate-ccw doc-ctrl/page/rotate-cwdoc-ctrl/page/rotate-cw
doc-ctrl/page/rotate-ccwdoc-ctrl/page/rotate-ccw doc-ctrl/page/rotate-cwdoc-ctrl/page/rotate-cw
doc-ctrl/page/rotate-ccwdoc-ctrl/page/rotate-ccw doc-ctrl/page/rotate-cwdoc-ctrl/page/rotate-cw
doc-ctrl/page/rotate-ccwdoc-ctrl/page/rotate-ccw doc-ctrl/page/rotate-cwdoc-ctrl/page/rotate-cw
doc-ctrl/page/rotate-ccwdoc-ctrl/page/rotate-ccw doc-ctrl/page/rotate-cwdoc-ctrl/page/rotate-cw
doc-ctrl/page/rotate-ccwdoc-ctrl/page/rotate-ccw doc-ctrl/page/rotate-cwdoc-ctrl/page/rotate-cw
doc-ctrl/page/rotate-ccwdoc-ctrl/page/rotate-ccw doc-ctrl/page/rotate-cwdoc-ctrl/page/rotate-cw
doc-ctrl/page/rotate-ccwdoc-ctrl/page/rotate-ccw doc-ctrl/page/rotate-cwdoc-ctrl/page/rotate-cw
doc-ctrl/page/rotate-ccwdoc-ctrl/page/rotate-ccw doc-ctrl/page/rotate-cwdoc-ctrl/page/rotate-cw
doc-ctrl/page/rotate-ccwdoc-ctrl/page/rotate-ccw doc-ctrl/page/rotate-cwdoc-ctrl/page/rotate-cw