Montse Pena Presas

No artigo téntase demostrar como Manuel María foi unha das voces pioneiras que posibilitou o eriximento dunha literatura infantil e xuvenil en galego nos finais da década dos sesenta, a pesar de que contou con algúns impedimentos para facelo. Asemade, realízase un percorrido crítico pola súa produción para nenos e nenas, que tenta descubrir as claves da súa poética á vez que contextualiza a obra no seu tempo. Igualmente, demóstrase que a significación que o autor lle daba á produción infantil vén dada polas posibilidades desta para transmitir os seus ideais.

El acceso a los textos clásicos por parte del alumnado sigue siendo un reto en las clases de lengua y literatura de la Educación Secundaria Obligatoria. Al mismo tiempo, es cada vez mayor la presencia que la literatura infantojuvenil adquiere en esta etapa educativa. Esta propuesta didáctica quiere ejemplificar como, a través de la formulación de talleres, un álbum ilustrado puede motivar y hacer más accesible la lectura de diferentes obras canónicas como son el Lazarillo de Tormes, La Celestina, Fuenteovejuna, Coplas por la muerte de su padre o las creaciones de Garcilaso de la Vega. Igualmente, utilizando los valores que emanan los diferentes textos y, por lo tanto, mostrando su atemporalidad, estos talleres incidirán en la formación de individuos para lograr una escuela y, por tanto, una sociedad inclusiva.

Resumo. Este artigo analiza o campo literario infantoxuvenil galego a partir das pegadas que os feminismos e as tra-ducións tiveron nel. A partir do establecemento previo dunha serie de períodos no referente ao impacto dos feminismos nas obras para a infancia e a mocidade, tentarase ver se as obras feministas doutros sistemas literarios precederon e foron modelo das galegas no marco da literatura infantil e xuvenil, se as autoras comprometidas cos feminismos en Galicia foron tamén tradutoras de textos coeducativos e se na actualidade o campo literario galego conta coas obras referenciais na abordaxe de cuestións como as masculinidades alternativas, as identidades sexuais non normativas ou os personaxes *trans. Grazas á análise de casos concretos, comprobarase que o campo literario galego tardou en importar obras feministas para o lectorado en formación, que as obras galegas souberon ser innovadoras con respecto aos femi-nismos-aínda que nalgunhas delas se perciba a influencia de certos modelos-e que, no tempo en que se precisaban traducións pola entrada do galego no ensino, privilexiáronse os textos das tradicións populares veciñas e os clásicos da literatura infantil. Ademais, incidirase en que, nos últimos anos, a tradución de autoras é algo moi habitual, mentres que tamén se conta con algúns textos feministas interesantes, mais isto ocorre sen ningún tipo de planificación previa que garanta unha calidade e os mecanismos de diversidade cultural que un sistema literario coas particularidades do galego precisa. Palabras chave: tradución; feminismos; literatura infantoxuvenil; sistema literario galego. [es] Comportamientos tradutológicos, feminismos y literatura infantojuvenil: algunas calas en el ámbito gallego Resumen. Este artículo analiza el campo literario infantojuvenil gallego a partir de las huellas que los feminismos y las traducciones dejaron en él. A partir del establecimiento previo de una serie de períodos en lo referente al impacto de los feminismos en las obras para la infancia y la juventud, se intentará ver si las obras feministas de otros sistemas literarios precedieron y fueron modelo de las gallegas en el marco de la literatura infantil y juvenil, si las autoras comprometi-das con los feminismos en Galicia fueron también traductoras de textos coeducativos y si en la actualidad el campo literario gallego cuenta con las obras referenciales en el abordaje de cuestiones como las masculinidades alternativas, las identidades sexuales no normativas o los personajes *trans. Gracias al análisis de casos concretos, se comprobará que el campo literario gallego tardó en importar obras feministas para el lectorado en formación, que las obras gallegas supieron ser innovadoras con respecto a los feminismos-aunque en algunas de ellas se perciba la influencia de cier-tos modelos-y que, en el tiempo en el que se necesitaban traducciones por la entrada del gallego en la enseñanza, se privilegiaron textos de las tradiciones vecinas y los clásicos de la literatura infantil. Además, se incidirá en que, en los últimos años, la traducción de autoras es algo muy habitual, mientras que también se cuenta con algunos textos femi-nistas interesantes, pero esto ocurre sin ningún tipo de planificación previa que garantice una calidad y los mecanismos de diversidad cultural que un sistema literario con las particularidades del gallego necesita. Palabras clave: traducción; feminismos; literatura infantojuvenil; sistema literario gallego.

A autora analiza no artigo as diferentes tendencias da literatura dramática infantil nos últimos seis anos, tomando
como elementos de análise a pegada editorial deste tipo
de textos, a convocatoria de premios específicos, a nómina autorial habitual e as diferentes tendencias temáticas.

La autora analiza en el artículo las diferentes tendencias de la literatura dramática infantil en los últimos
seis años, tomando como elementos de análisis la huella editorial de este tipo de textos, la convocatoria de
premios específicos, la nómina autorial habitual y las
diferentes tendencias temáticas.

In the article, the author analyses the different trends in
children’s dramatic literature over the last six years, taking as elements of analysis the editorial footprint of this
kind of texts, the call for specific awards, the ordinary autorial payroll and the different thematic trends.

Resumo: Este artigo afonda no contexto e no contido dos dous libros de texto que María Victoria Moreno redactou nos anos 1985 e 1987, desvelando os seus puntos fortes, as súas feblezas e a recepción no seu tempo, mais sobre todo o enorme esforzo compositivo que tivo que supor a súa elaboración. Abstract: This article focuses on the context and content of the two textbooks that María Victoria Moreno drafted in 1985 and 1987, revealing their strengths, weaknesses and reception at that time, and above all, the enormous compositional effort that led to their production. Palabras chave: María Victoria Moreno, libros de texto, década dos 80, ensino e aprendizaxe da lingua galega.

Este artigo parte da constatación de que a maioría das obras de Agustín Fernández Paz conteñen numerosísimas referencias aos libros e á lectura. Tras unha concisa explicación das trabes da escrita deste autor, explóranse as posibles funcións que a referencia a obras esenciais da literatura ten na súa produción, partindo tanto do que ten achegado a antropoloxía da lectura, como dos propios textos do autor. Igualmente, resáltanse as estratexias empregadas para achegar a mocidade á lectura. En consonancia con isto, deféndese a idea de que parte importante da súa laboura creativa se pode entender como un completo plan de animación á lectura ideado para o lectorado novo. ABSTRACT: This article is based on the observation that most of the works by Agustín Fernández Paz include a great many references to books and reading. After briefly explaining the characteristics of this author's writing, we explore the role that these references to essential literary works play in his production on the basis of their approximation to the anthropology of reading and to his own texts. In line with this, it is argued that a large part of his creative work may be interpreted as comprehensive plan to promote reading and engage new readers. PALABRAS CHAVE: Agustín Fernández Paz, animación á lectura, antropoloxía da lectura. KEY WORDS: Agustín Fernández Paz, promotion of reading, anthropology of reading Ler coma quen come pan: nos alicerces do escritor Ler era para Agustín Fernández Paz unha actividade semellante a comer: precisábao dende ben novo, do mesmo xeito que se precisa respirar. O costume adquirírao de neno, por imitación a seu pai, un carpinteiro vilalbés que gozaba tendo un libro entre as mans e que marcou a lume as lecturas de formación do seu fillo, nas que reinaban edicións populares, mais moi coidadas polo seu propietario, de escritores clásicos da literatura xuvenil, como Verne, Poe, Salgari ou Dumas, cun Wenceslao Fernández Flórez polo medio. Nos anos cincuenta e principios da década dos sesenta, os dous andeis cheos de libros que había na casa do

Capítulo del libro "Prohibido leer. La censura en la literatura infantil y juvenil contemporánea" (Edición de Pedro C. Cerrillo y César Sánchez.Cuenca: Ediciones de la Universidad de Castilla-La Mancha, 20016). El mismo se ocupa de un caso evidente de censura editorial durante el franquismo, que convirtió "The Story of Ferdinand" en un cuento sobre cómo ser  un español según el modelo de la dictadura y en una justificación de la violencia cuando no queda otra salida.

Resumo: Habitualmente non se refi re a literatura infantil e xuvenil como unha das áreas de incidencia do movemento feminista. Porén, dende os seus comezos, á literatura dirixida a infancia e a mocidade apúxoselle un condicionamento instrutor que a situou, en moitas ocasións, no ámbito educativo. Así, o movemento feminista ocupouse, no marco das prác-ticas a prol da coeducación, de revisar moitos dos textos que a compoñen. O ámbito galego non foi unha excepción a isto, polo que este traballo pretende revisar cales foron as anguei-ras levadas a cabo polas feministas para analizar as obras existentes e pular por unha nova literatura infantil e xuvenil. Palabras clave: movemento feminista, literatura infantil, contexto galego. The feminist movement and children's literary criticism in Galicia: a cartography Abstract: Normally, we do not refer to children's and young adult literature as an area in-fl uenced by the feminist movement. However, since the beginning, an instructive conditioning was attributed to children's and young people's literature, placing it often in the educational fi eld. Thus, the feminist movement dealt with the revision of many of these texts, within the context of activities in favour of coeducation. Galician literature was not an exception, so this paper aims to review the tasks carried out by feminists in order to analyze the existing books and strengthen a new children's and young adult literature.

En este artículo se sintetiza cuál ha sido el nacimiento y el desarrollo de la literatura infantojuvenil en lengua gallega a partir de elementos sociohistóricos de diverso calado. Esta panorámica permite tener una somera idea de cuáles fueron los hechos históricos, políticos y culturales que posibilitaron que este campo literario se asentara.

En este artículo se analizan las diferentes elecciones repertoriales que las narradoras y narradores de literatura infantil y juvenil realizaron en la década de los ochenta  y como éstas se pueden relacionar con las ideologías de la época. Se presta especial atención a "Arnoia, Arnoia" de Xosé Luís Méndez Ferrín y a "O segredo da pedra figueira" de María Xosé Queizán. (El artículo se encuentra en las páginas 447-459).

O feminismo foi un elemento clave para a transformación dos modelos de nenas e de mulleres que aparecían na literatura infantil e xuvenil. Sendo este ámbito de produción literaria o primeiro que incide na formación lectora, o tratamento dos sexos e dos xéneros que amosan estas ficcións resulta fundamental para axudar a establecer os valores da feminidade e da masculinidade nas cativas e cativos. Esta achega propón unha visión panorámica a través dos personaxes de mulleres que aparecen na literatura infantoxuvenil galega para analizar que tipo de modelos se lles presentan á infancia e á mocidade dende estas obras e cales son as posibles liñas de evolución asociadas a cada etapa. PALABRAS CLAVE: feminismo, xénero, literatura infantil e xuvenil, personaxes de mulleres

ABSTRACT: Feminism was a key element in the transformation of the roles of girls and women as portrayed in children's and juvenile literature. In this type of literature, which is the first contact point and therefore crucial to the formation of reading habits, the treatment of gender is fundamental to the development of the values of femininity and masculinity in girls and boys. This article offers a panoramic vision through the female characters portrayed in Galician children's and juvenile literature in order to analyze the type of models presented by these literary works to young readers and to examine the possible lines of evolution associated with each stage.

RESUMO Tras o fenómeno Letras de Cal, de importantes repercusións simbó-licas, no sistema literario galego parece existir unha tendencia a invisibilizar e a cinguir baixo idénticas etiquetas os grupos poéticos posteriores. Mais esta aparente homoxeneidade, xurdida como consecuencia do relevo que algún destes colectivos acadou en movementos políticos e sociais –é este o caso das Redes Escarlata–, funciona unicamente na tona da dinámica literaria. Por unha banda, porque se detecta a existencia de dous tipos de grupos poé-ticos, os que se chamarán " grupos formalmente constituídos " e os que se denominarán " redes de afinidade entre creadores ". Por outra, porque ao analizar a incidencia no campo dos primeiros (nos que se centrará o estudo), comprobarase como, abalando entre as arestas da resistencia e a anovación, cadaquén procura unha intervención de seu no sistema. Non obstante, a hetereoxe-neidade na conformación dos diferentes colectivos, as diferentes poéticas dos seus membros e a súa acción no ámbito local-comar-cal semellan ser os trazos compartidos dun subcampo que, á vez que se mantén nun segundo plano, se atopa en constante transfor-mación. ABSTRACT After the phenomenon kown as Letras de Cal, of important symbolic after-effects, there seems to exist a tendency within the Galician literary system to make invisible and join together under identical labels all subsequent poetical groups. However, this apparent homo-geneity, which originated as a consequence of the importance which some of these groups attained in social and political movements –such as the case of the Redes Escarlata-, only functions on the surface of the literary dynamics. On one hand, because the existence of two kinds of poetical groups can be detected; those who would be known as " formally constituted groups " and those known as " affinity networks amongst creators ". On the other hand, because when the analysis on the incidence on the field of the former group (where the study will focus) is carried out, it will be observed how through the oscillation between the margins of the resistance and those of the innovation each group intends to secure their own intervention within the system. However, a certain heterogeneity in

This article tries to be the first approach to the topics, trends and motives that have inspired the texts of Galician children narrative between 1975 and 1985.The analysis of these works will allow us to dwell upon the different subjects that contemporary authors were interested in, as well as to detect any thematic lines and to note any pos- sible