Plan

Chargement...

Figures

Chargement...
Couverture fascicule

Géographie des jugeries royales de Gascogne aux XIVe et XVe siècles

[article]

Année 1969 81-92 pp. 141-161
doc-ctrl/global/pdfdoc-ctrl/global/pdf
doc-ctrl/global/textdoc-ctrl/global/textdoc-ctrl/global/imagedoc-ctrl/global/imagedoc-ctrl/global/zoom-indoc-ctrl/global/zoom-indoc-ctrl/global/zoom-outdoc-ctrl/global/zoom-outdoc-ctrl/global/bookmarkdoc-ctrl/global/bookmarkdoc-ctrl/global/resetdoc-ctrl/global/reset
doc-ctrl/page/rotate-ccwdoc-ctrl/page/rotate-ccw doc-ctrl/page/rotate-cwdoc-ctrl/page/rotate-cw
Page 141

Muriel VAN ELSUWE *

GÉOGRAPHIE DES JUGERIES ROYALES DE GASCOGNE AUX XIVe ET XVe SIECLES

Pour surveiller les vassaux gascons dont les terres avoisinaient la partie occidentale du comté de Toulouse, Alphonse de Poitiers avait institué un officier particulier, que les textes appellent bajuhis Wasco- nie, et il avait nommé un officier similaire vers le comté de Foix. Ce sont ces officiers qui paraissent avoir été à l'origine des dispositions prises à la fin de sa vie par le comte de Toulouse qui retira, en effet, aux bayles une partie de leur pouvoir judiciaire pour le confier à des officiers nouveaux dénommés juges, dont le ressort ou jugerie (ou engloba plusieurs baylies1.

Ainsi apparurent progressivement, six jugeries royales : Albigeois, Lauragais, Villelongue, Rieux, Rivière et Verdun, plus la viguerie de Toulouse, dont le ressort embrassait Toulouse et un certain territoire environnant. C'est des trois jugeries de Rieux, de Rivière et de Verdun et de la viguerie de Toulouse, situées à l'Ouest du cours de la Garonne et de l'Ariege, qu'il sera question ici.

Ces jugeries n'apparurent pas aussitôt après la mort d'Alphonse de Poitiers, et elles ne furent à peu près définitivement constituées qu'au milieu du xrv* siècle. -

Au xnr* siècle, Verdun était le siège d'une importante baylie8. La jugerie de Verdun apparut très vite après la mort d'Alphonse. Un rôle de francs-fiefs de 1277 lui attribue cinquante communautés3 à peu près à rancienne baylie, c'est-à-dire s'étendant sur les deux rives de la Garonne. C'est une nouvelle distribution de territoire opérée par Eustache de Beaumarchais qui attribua toute la rive

* Professeur agrégée d'histoire au Lycée de Mont-de-Marsan.

1. Histoire générale de Languedoc, éd. Privat, t. VII, p. 497 et 520 ; t. VIII, col. 1717 (ordonnance de réformation du conseil de régence institué par Alphonse de Poitiers : item si possint inveniri judices in jure ydonei, qui possint et debeant cognoscere de criminibus, et etiam judicare de eisdem.

2. Saisimentwm comitatus tholosani, éd. Y. Dossat, Paris, 1966, p. 118-142.

3. Ch. de Saint-Martin, La judicature de Verdun avant son annexion à la Guyenne, dans Mémoires de la Société archéologique du Midi de la France, t. XIII, 1883-1885, p. 112 et s.

doc-ctrl/page/rotate-ccwdoc-ctrl/page/rotate-ccw doc-ctrl/page/rotate-cwdoc-ctrl/page/rotate-cw
doc-ctrl/page/rotate-ccwdoc-ctrl/page/rotate-ccw doc-ctrl/page/rotate-cwdoc-ctrl/page/rotate-cw
doc-ctrl/page/rotate-ccwdoc-ctrl/page/rotate-ccw doc-ctrl/page/rotate-cwdoc-ctrl/page/rotate-cw
doc-ctrl/page/rotate-ccwdoc-ctrl/page/rotate-ccw doc-ctrl/page/rotate-cwdoc-ctrl/page/rotate-cw
doc-ctrl/page/rotate-ccwdoc-ctrl/page/rotate-ccw doc-ctrl/page/rotate-cwdoc-ctrl/page/rotate-cw
doc-ctrl/page/rotate-ccwdoc-ctrl/page/rotate-ccw doc-ctrl/page/rotate-cwdoc-ctrl/page/rotate-cw
doc-ctrl/page/rotate-ccwdoc-ctrl/page/rotate-ccw doc-ctrl/page/rotate-cwdoc-ctrl/page/rotate-cw
doc-ctrl/page/rotate-ccwdoc-ctrl/page/rotate-ccw doc-ctrl/page/rotate-cwdoc-ctrl/page/rotate-cw
doc-ctrl/page/rotate-ccwdoc-ctrl/page/rotate-ccw doc-ctrl/page/rotate-cwdoc-ctrl/page/rotate-cw
doc-ctrl/page/rotate-ccwdoc-ctrl/page/rotate-ccw doc-ctrl/page/rotate-cwdoc-ctrl/page/rotate-cw
doc-ctrl/page/rotate-ccwdoc-ctrl/page/rotate-ccw doc-ctrl/page/rotate-cwdoc-ctrl/page/rotate-cw
doc-ctrl/page/rotate-ccwdoc-ctrl/page/rotate-ccw doc-ctrl/page/rotate-cwdoc-ctrl/page/rotate-cw
doc-ctrl/page/rotate-ccwdoc-ctrl/page/rotate-ccw doc-ctrl/page/rotate-cwdoc-ctrl/page/rotate-cw
doc-ctrl/page/rotate-ccwdoc-ctrl/page/rotate-ccw doc-ctrl/page/rotate-cwdoc-ctrl/page/rotate-cw
doc-ctrl/page/rotate-ccwdoc-ctrl/page/rotate-ccw doc-ctrl/page/rotate-cwdoc-ctrl/page/rotate-cw
doc-ctrl/page/rotate-ccwdoc-ctrl/page/rotate-ccw doc-ctrl/page/rotate-cwdoc-ctrl/page/rotate-cw
doc-ctrl/page/rotate-ccwdoc-ctrl/page/rotate-ccw doc-ctrl/page/rotate-cwdoc-ctrl/page/rotate-cw
doc-ctrl/page/rotate-ccwdoc-ctrl/page/rotate-ccw doc-ctrl/page/rotate-cwdoc-ctrl/page/rotate-cw
doc-ctrl/page/rotate-ccwdoc-ctrl/page/rotate-ccw doc-ctrl/page/rotate-cwdoc-ctrl/page/rotate-cw
doc-ctrl/page/rotate-ccwdoc-ctrl/page/rotate-ccw doc-ctrl/page/rotate-cwdoc-ctrl/page/rotate-cw
doc-ctrl/page/rotate-ccwdoc-ctrl/page/rotate-ccw doc-ctrl/page/rotate-cwdoc-ctrl/page/rotate-cw
doc-ctrl/page/rotate-ccwdoc-ctrl/page/rotate-ccw doc-ctrl/page/rotate-cwdoc-ctrl/page/rotate-cw